Obecny kościół farny w Końskowoli pod rozszerzonym wezwaniem Znalezienia Krzyża Św. i św. Andrzeja Apostoła, ufundowany został w połowie XVI w. przez Andrzeja Tęczyńskiego, wojewodę lubelskiego i kasztelana krakowskiego. Jego metryka jest jednak starsza: pierwszy, drewniany kościół p.w. Znalezienia Krzyża Św. powstał w końcu XIV w. Jak chce tradycja, murowane prezbiterium wystawiono w 1442 r. z fundacji Jana Konińskiego. Relikty murowanego, XV wiecznego kościoła znaleziono maju 2010 r., w trakcie projektu odnowy świątyni. Przebudowa, zlecona ok. 1670 r. przez marszałka wielkiego koronnego Stanisława Herakliusza Lubomirskiego, prowadzona przez Tylmana z Gameren, nadała kościołowi bryłę trójnawowej bazyliki. Kolejna przebudowa, prowadzona w I połowie XVIII w. z inicjatywy Elżbiety Sieniawskiej i następnie Augusta Czartoryskiego oraz jego żony Zofii z Sieniawskich nadała świątyni obecny kształt.
Kościół farny na początku: XX i XXI wieku
Ołtarz główny, wykonany w I poł. XVIII wieku w warsztacie braci Hoffmann
Zwieńczenie ambony – rzeźba z warsztatu braci Hoffmann
W ołtarzu głównym znajduje się XVII wieczny krucyfiks
.
Więcej informacji na temat świątyni można znaleźć w publikacji „Kościół Farny w Końskowoli. 600 lat historii”
Na 84 stronach formatu A4 przedstawiono ponad 100 zdjęć oraz kilkanaście skanów dokumentów z XVII-XX w., ilustrujących dzieje końskowolskiej świątyni. W publikacji przedstawione zostały m.in. pochodzące z ok. 1675 r. rysunki Tylmana van Gameren, słynnego holenderskiego architekta – studia do końskowolskiego mauzoleum Zofii z Opalińskich księżnej Lubomirskiej, pochodzące ze zbiorów Biblioteki Uniwersytetu Warszawskiego. Publikacja przedstawia dzieje zaginionych skarbów, przechowywanych niegdyś w kościele (np. korony obrazu Matki Bożej z Kaplicy Lubomirskich, na której znajdowało się w XVII w. ponad 200 pereł i kilkadziesiąt rubinów) oraz losy relikwii Drzewa Krzyża Św. i Św. Stanisława Patrona Polski, sprowadzonych do Końskowoli w XV-XVI wieku.
Kościół Farny w Końskowoli
