
HISTORIA

Założenie Końskowoli pierwotnie zwanej Witowską Wolą - łączy się z działalnością rodu Konińskich herbu Rawa. Pierwszym historycznie poświadczonym właścicielem miejscowości był Męcina z Konina, w latach 1394-1400 burgrabia zamku niższego we Lwowie. To z jego inicjatywy już pod koniec XIV wieku Witowska Wola doczekała się własnego kościoła i stała się siedzibą parafii, ustanowionej, według Jana Długosza, przez biskupa krakowskiego Piotra Wysza, spowiednika królowej Jadwigi. Następca Męciny ? Dziersław z Witowic (zm. po 1431) ? skupił w swoim ręku, oprócz Witowic i sąsiedniej Woli również i pobliskie wsie: Pożóg, Rudy, Chrząchów, Osiny i Sielce. Po jego śmierci dobra te zostały podzielone między jego synów; Witowską Wolę, w której znajdował się dwór Dziersława, otrzymał w spadku Jan. Z jego osobą wiąże się zmiana nazwy miejscowości w 1442 roku po raz pierwszy na jej oznaczenie pojawia się określenie Konińska Wola. Jedyna dziedziczka Jana z Konińskiej Woli, Anna, przeniosła własność Końskowoli w 1485 roku na męża, Gabriela Tęczyńskiego, syna Jana, kasztelana krakowskiego. To właśnie z Konińskiej Woli wyruszył on na dramatyczną wyprawę Jana Olbrachta do Mołdawii, podczas której zginął 27 X 1497 roku w bitwie pod Koźminem. Pozostawił po sobie cztery córki oraz synów: Jana, Stanisława i Andrzeja, od 1527 r. hrabiego Świętego Cesarstwa Rzymskiego, późniejszego wojewodę lubelskiego i kasztelana krakowskiego. To właśnie Andrzej po uzyskaniu pełnoletności stał się właścicielem Końskowoli, dla której 8 czerwca 1532 roku uzyskał z rąk Zygmunta Starego promesę na nadanie praw miejskich. Proces budowy miasta najprawdopodobniej zakończył się w 1545 roku zatwierdzeniem przez biskupa krakowskiego Piotra Gamrata nowej organizacji i uposażenia parafii. Po śmierci ? dnia 25 XII 1561 roku - Andrzej Tęczyński został pochowany w kościele końskowolskim.
Jego spadkobiercami byli Andrzej Tęczyński, wojewoda krakowski , (zm. 1588), oraz jego synowie:
Andrzej (zm. 1613) i Gabriel. W roku 1617 - po śmierci Gabriela, piastującego przez jedenaście lat urząd wojewody lubelskiego, Końskowola przeszła w ręce księcia Krzysztofa Zbaraskiego, który często rezydował w zamku Tęczyńskich. Właśnie z Końskowoli Zbaraski wyruszył na słynne poselstwo do Konstantynopola w celu zatwierdzenia układu zawartego z Turcją pod Chocimiem. Tutaj też książę zmarł w 1627.
Miasto zostało następnie wykupione od Zbaraskich przez Jana Tęczyńskiego, stryja i odtąd opiekuna jedynej dziedziczki Gabriela Zofii. Ta wniosła je w posagu mężowi, podskarbiemu koronnemu Janowi Mikołajowi Daniłłowiczowi. Po ich bezpotomnej śmierci dobra końskowolskie przypadły Izabeli z Tęczyńskich Opalińskiej, córce Jana Tęczyńskiego, która przekazała je mężowi, Łukaszowi z Bnina Opalińskiemu. Po śmierci Łukasza w 1662 i Izabeli w 1667 roku właścicielem Końskowoli został Stanisław Herakliusz Lubomirski, żonaty z Zofią, córką Łukasza Opalińskiego.
Po śmierci Lubomirskiego w 1702 roku miasto odziedziczyli Sieniawscy, a następnie, w 1731 roku, stało się ono własnością księcia Augusta Aleksandra Czartoryskiego. Z działalnością publiczną Czartoryskich wiąże się obecność w Końskowoli szeregu postaci życia politycznego i kulturalnego przełomu XVIII i XIX w. W roku 1785 proboszczem końskowolskim został Grzegorz Piramowicz. Tu w 1807 zmarł i został pochowany poeta Franciszek Dyonizy Kniaźnin, autor wierszy religijnych i patriotycznych, przedstawiciel nurtu nazywanego sentymentalizmem. W Końskowoli ostatnich dni dożywał przyjaciel Czartoryskich, generał Józef Orłowski, absolwent Szkoły Rycerskiej, w Powstaniu Kościuszkowskim komendant Warszawy. Najważniejszą postacią, związaną w tym czasie z Końskowolą był Franciszek Zabłocki. Ten najwybitniejszy komediopisarz polskiego oświecenia od 1800 r. do śmierci w 1821 roku pełnił funkcję proboszcza końskowolskiego. Tu urodził się, 17 grudnia 1807 r., Władysław Oleszczyński, najwybitniejszy rzeźbiarz polskiego romantyzmu, m.in. autor nagrobków rodaków zmarłych we Francji: Maurycego Mochnackiego, Klementyny z Tańskich Hoffmanowej, Juliusza Słowackiego oraz wspólnego pomnika Juliana Ursyna Niemcewicza i Karola Kniaziewicza w Montmorency pod Paryżem.Sigillum Civitatis Konsko(volensis) - pieczęć miasta Końskowoli z czasów Czartoryskich. Herb Tęczyńskich jako herb miejski używany był już w XVI w.